اصطلاحات رایج و تخصصی در حوزه آموزش مجازی؛ آشنایی با انواع اصطلاحات

امروزه آشنایی با اصطلاحات آموزش مجازی ، تبدیل به یک امر ضروری برای مدیران آموزشگاه‌ها، مدرسان، زبان‌­آموزان و حتی خانواده‌های آن‌ها شده است. دلیل اصلی این موضوع، گسترش آموزش مجازی و پررنگ‌تر شدن نقش آن در نظام آموزشی دنیاست. به گواه بسیاری از متخصصان و دست ‌اندرکاران امر آموزش، آموزش مجازی، بخشی جدایی‌ناپذیر از دنیای آینده خواهد بود.

مشابه هر زمینه تخصصی دیگری، آموزش مجازی نیز کلمات تخصصی خاص خودش را دارد. آشنایی با این کلمات که گاه خلاصه‌شده چند کلمه هستند، سبب سهولت در برقراری ارتباط با همکاران، خوانش مقالات علمی، افزایش توان درک مباحث مطرح‌شده و درنهایت، فراهم کردن محیط کاری حرفه‌ای‌تر می‌شود.

در این مقاله، مهم­ترین اصطلاحات آموزش مجازی را در دو دسته اصطلاحات عمومی یا رایج و اصطلاحات تخصصی‌تر، تعریف خواهیم کرد. پیش از آن اما لازم است که دلایل اهمیت آشنایی با این کلمات و عبارات را توضیح دهیم. اگر در زمینه آموزش مجازی فعالیت می‌کنید، این مقاله می‌تواند به‌عنوان یک واژه نامه آموزش مجازی برای شما عمل کند.

فهرست مطالب:

چرا باید با اصطلاحات آموزش مجازی آشنا شویم؟

اصطلاحات رایج و پایه در حوزه آموزش مجازی

اصطلاحات تخصصی در حوزه آموزش مجازی

چرا باید با اصطلاحات آموزش مجازی آشنا شویم؟

همان‌طور که آشنایی با اصطلاحات آموزش حضوری و به‌طورکلی هر زمینه تخصصی دیگر برای فعالان آن زمینه لازم است، آشنایی با اصطلاحات آموزش مجازی نیز برای افراد فعال در این زمینه، ضروری است. این امر از چند جهت قابل‌ بررسی است که در ادامه آن‌ها را شرح می‌دهیم.

1- لزوم برخورداری از دانش به روز آموزش مجازی

هر علمی زبان تخصصی خود را دارد که در آن، برخی کلمات و عبارات، دارای تعاریف مشخصی است. برای آگاهی از آن علم باید با اصطلاحات آن آشنا بود. روزانه ده‌ها مقاله علمی معتبر در زمینه آموزش مجازی در دنیا و در کشور ما تولید می‌شود. متخصصان این امر در صحبت‌های خود از اصطلاحات آموزش مجازی استفاده می‌کنند. به‌این‌ترتیب برای درک مفاهیم مطرح‌شده در کتاب‌ها، مقالات و سخن‌رانی‌ها باید با این کلمات آشنا بود.

2- لزوم برقراری ارتباط با همکاران

در یک تجارت حرفه‌ای آموزش مجازی، ارتباط با همکاران و تبادل‌ نظر با آنان اجتناب ‌ناپذیر است. درحالی‌که غالب جامعه آموزش مجازی از اصطلاحات رایج این زمینه استفاده می‌کنند، عدم آشنایی با ترمینولوژی آموزش مجازی، می‌تواند سبب قطع ارتباط مؤثر با این جامعه شود. اتفاقی که درنهایت، سبب بازماندن از تحولات این صنعت و پیشرفت‌های آن خواهد شد.

همچنین در کنفرانس‌ها و سمینارهای تخصصی نیز مرتبا از اصطلاحات رایج آموزش مجازی استفاده می‌شود. شرکت در این جلسات، بدون تسلط بر زبان تخصصی این رشته، بی‌معنی و بی‌فایده خواهد بود.

3- ساختن محیط کاری حرفه ای

هرچه مدیران یک محیط آموزشی، ازنظر علمی، به‌روزتر باشند، قطعا مدرسان و مدیران داخلی به‌روزتر و عالم‌تری را جذب فضای آموزشی خود خواهند کرد. یک مدرس خوب آموزش مجازی، نه‌فقط باید در مورد رشته تخصصی خودش به­روز باشد بلکه باید چالش‌های آموزش مجازی را نیز با مطالعه مقالات علمی و پژوهشی درک کرده و از راه‌کارهای روز دنیا برای آن‌ها آگاه شود. این امر، مستلزم آشنایی با اصطلاحات آموزش مجازی است.

4- تولید محتوا

اگر به‌عنوان یک مدیر یا حتی مدرس دست‌اندرکار آموزش مجازی، قصد تولید محتوا در این زمینه را داشته باشید باید حتما اصطلاحات اصلی واژه نامه آموزش مجازی را بدانید. این محتوا می‌تواند یک مطلب عمومی در وب‌سایت آموزشگاه مجازی، یک مقاله علمی، تحلیلی، میدانی یا یک یادداشت در یک نشریه باشد.

5- ارتباط مؤثر با فراگیران

زبان‌­آموزان، دانش­جویان و دیگر فراگیرندگان، مرتبا در معرض اصطلاحات رایج آموزش مجازی هستند. به‌این‌ترتیب، ارتباط با آن‌ها در آینده نه‌چندان دور، بدون تسلط به این اصطلاحات، دشوار و حتی غیرممکن خواهد بود. علاوه بر این با هرچه رقابتی‌تر شدن فضای صنعت آموزش مجازی، فراگیران قطعا به سمت آموزشگاه‌هایی روی خواهند آورد که در ظاهر و باطن فضای آموزشی خود، علمی‌تر عمل می‌کنند.

6- به کارگیری تکنولوژی

آموزش مجازی با تکنولوژی، پیوندی ناگسستنی دارد. اینترنت و تجهیزات الکترونیک دو رکن اساسی این پیوند هستند. تهیه وسایل آموزش مجازی، نیازمند تسلط نسبی بر حداقل چند اصطلاح آموزش مجازی است که از همه بیشتر به کار می‌روند. درواقع، بسیاری از شرکت‌ها، کارایی تجهیزات خود را با استفاده از اصطلاحات آموزش مجازی شرح می‌دهند.

به‌منظور آشنایی با تکنولوژی‌های لازم برای راه‌اندازی مرکز آموزش مجازی به مقاله آموزش مجازی چیست؟ مراجعه کنید.

اصطلاحات رایج و پایه در حوزه آموزش مجازی

در اینجا چند اصطلاح رایج آموزش مجازی را که نسبت به بقیه بیشتر به کار می‌روند، بررسی می‌کنیم. این اصطلاحات، به‌وفور در کتاب‌ها و مقالات عمومی آموزش مجازی و اینترنت به کار می‌روند.

• LMS یا نرم افزار مدیریت آموزش مجازی

LMS مخفف عبارت Learning Management System و به معنی نرم‌افزار یا پلتفرم مدیریت آموزش مجازی است. LMS را قطعا بیش از سایر اصطلاحات آموزش مجازی شنیده‌اید. این نرم‌افزار برای ارائه گزارش‌های دوره‌ای و اجرای برنامه‌های آموزش به کار می‌رود. یک LMS می‌تواند جزئیاتی نظیر زمان آموزش، نوع محتواها، نحوه ارزیابی را کنترل کند. بسته به میزان امکانات یک نرم‌افزار، ابزارهای تجزیه‌وتحلیل نیز می‌تواند در آن گنجانده شود.

• API یا رابط کاربری برنامه نویسی

API مخفف Application Programing Interface یکی از رایج ‌ترین اصطلاحات آموزش مجازی است. API به مجموعه‌ای از توابع و برنامه­‌ها گفته می‌شود که اجازه تولید نرم‌افزارهایی کاربردی با ویژگی‌ها و کاربری‌های خاص را می‌دهد. این نرم‌افزارها به‌منظور ارائه خدمات مشخص، تولید می‌شوند.

• xAPI یا Tin Can

xAPI مخفف Experience API به یک نرم‌افزار API سازگارشده با اهداف یک آموزشگاه مجازی، گفته می‌شود. یک xAPI می‌تواند امکان ثبت فرآیند آموزش، خواندن صفحات وب، شرکت در یک رویداد یا قرض گرفتن کتاب از کتابخانه را به‌صورت آنلاین یا آفلاین فراهم کند.

• اسکورم (SCORM)

مخفف عبارت shareable content object reference model است و یکی از عمومی‌‌ترین اصطلاحات آموزش مجازی به شمار می‌رود. این عبارت به مجموعه‌ای استانداردهای مرجع برای به اشتراک‌گذاری محتوای آموزشی در فضای وب گفته می‌شود. این استاندارد، ارتباط بین سیستم سخت‌افزاری کاربر که در بیشتر مواقع فراگیر است را با سیستم میزبان تعریف و هدایت می‌کند. اسکورم معمولا توسط یک LMS پشتیبانی می‌شود.

• داده های آموزش مجازی یا Learning Data

این اصطلاح رایج آموزش مجازی به اطلاعات مربوط به یک یا گروهی از فراگیران در طول یک دوره آموزشی گفته می‌شود. این اطلاعات به شکل معمول در قالب اسکورم (SCORM) گرفته می‌شود و در قالب داده‌های xAPI ثبت و ضبط می‌شود.

• Learning Analytics

به اندازه‌گیری، جمع‌آوری، تجزیه‌ و تحلیل و تهیه گزارش از داده‌های انباشته‌شده در طول مدت یک دوره آموزش مجازی، آنالیزهای آموزش یا Learning Analytics گفته می‌شود. این کار که معمولا توسط نرم‌افزارهای مستقل یا به شکل فرآیندی در LMS انجام می‌شود، سبب شناسایی دقیق توانمندی یا نقاط ضعف فراگیر و سیستم آموزشی می‌شود.

• قابلیت همکاری ابزارهای آموزش مجازی (LTI)

LTI نیز یکی از اصطلاحات آموزش مجازی بوده و مخفف عبارت Learning Tools Interoperability‌ است. LTI،‌ یک استاندارد است که توسط کنسرسیوم جهانی LMS ایجادشده و به‌منظور اتصال سیستم‌های آموزشی مانند نرم‌افزارهای LMS با ابزارهای خارج از آن به کار می‌رود. درواقع، این استاندارد، امکان دسترسی به محتواهای بیشتر خارج از پلتفرم آموزش مجازی را امکان‌پذیر می‌کند.

• Gamification

این اصطلاح رایج آموزش مجازی را در زبان فارسی به بازی­گونه­‌سازی ترجمه کرده‌اند. این اصطلاح به ادغام برخی روش‌های تشویقی بازی­گونه با پلتفرم‌های نرم‌افزاری آموزش مجازی گفته می‌شود. امتیازدهی، اهداء جوایز و سطح‌بندی آموزش مانند بازی‌های کامپیوتری، برخی از این ابتکارات برای افزایش تعامل فراگیرنده با کل سیستم آموزش مجازی است.

• LRS‌ یا ذخیره اسناد آموزش

LRS‌ که مخفف Learning Record Store است به معنی یک پایگاه داده برای ذخیره، مدیریت و تجزیه‌وتحلیل داده‌های مربوط به یک آموزشگاه مجازی است. LRS می‌تواند یک نرم‌افزار یا سخت‌افزار مستقل باشد یا به‌عنوان بخشی از نرم‌افزار LMS عمل کند. LRS با داده‌های xAPI یا Tin Can کار می‌کند.

اصطلاحات مربوط به انواع روش های آموزش مجازی

برخی اصطلاحات آموزش مجازی نیز تعریف‌کننده نوع آموزش هستند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• آموزش اجتماعی یا Social Learning: آموزش مبتنی بر ارتباطات جمعی
• آموزش هم‌زمان یا Synchronous Learning: آموزش یک دوره واحد در یک زمان واحد برای همه فراگیران
• آموزش غیرهم­زمان یا Asynchronous Learning: آموزش یک دوره واحد با امکان دسترسی به محتوای آموزشی در زمان‌های مختلف
• MOOC یا دوره گسترده آنلاین باز. مخفف عبارت Massive Open Online Course به معنی یک دوره آنلاین برای تعداد بسیار زیادی از افراد.
• یادگیری تلفیقی Blended Learning. استفاده از رسانه‌ها و ابزارهای یادگیری مختلف.
• آموزش خرد یا Micro Learning. روشی برای ارائه محتوای کوچک در فواصل زمانی کوتاه و خاص. این محتوا می­تواند به اندازه یک توئیت باشد.
• آموزش از طریق موبایل یا MLearning
• آموزش کامپیوتر محور یا CBT (Computer Based Traning)

اصطلاحات تخصصی در حوزه آموزش مجازی

پس از آشنایی با اصطلاحات عمومی آموزش مجازی، آشنایی با برخی اصطلاحات تخصصی‌تر نیز اهمیت دارد. این اصطلاحات عمدتا در مقالات تخصصی، کنفرانس‌ها و سمینارهای مربوطه دیده یا شنیده می‌شوند.

• اصطلاح ADDIE

ADDIE مخفف پنج کلمه زیر است:

• تجزیه‌وتحلیل (analysis)
• طراحی (design)
• توسعه (development)
• پیاده‌سازی (implementation)
• ارزیابی (evaluation)

ADDIE، یکی از پرکاربردترین اصطلاحات آموزش مجازی برای طراحان دوره‌های آموزشی است و یک استاندارد پنج مرحله‌ای است. این پنج مرحله، شامل همان کلماتی هستند که ADDIE از آن‌ها مشتق شده است. این استاندارد، درواقع، دستورالعملی برای ساخت ابزارهای آموزشی و پشتیبان­گیری از آن‌هاست.

• اصطلاح Agile

Agile به معنی چابک است و اغلب به‌عنوان یک روش مقابل ADDIE مورداستفاده قرار می‌گیرد. AGILE روشی برای تولید محتوای آموزشی است که طی آن در یک بازه زمانی کوتاه، محتواهایی با حجم کوچک، تولیدشده و نتایج آن پس از چندین بار تکرار سریع، اصلاح می‌شود.

• اصطلاح ARCS

ARSC مخفف عبارت Attention Relevance Confidence Satisfaction بوده و یکی از اصطلاحات آموزش مجازی است. ARCS، نوعی رویکرد حل مسئله در آموزش مجازی است که با تمرکز بر محتوای جذاب، تولید و استفاده می‌شود.

• اصطلاح CDN

CDN مخفف Content Delivery Network به معنی شبکه تحویل محتواست. این شبکه جهانی، مجموعه‌ای از پروکسی­ سرورهاست که در چندین پایگاه داده مستقرشده‌اند. آن‌ها امکان دسترسی به محتوا بر اساس منطقه جغرافیایی را برای کاربر نهایی آموزش مجازی و به‌طورکلی اینترنت، آسان‌تر و سریع‌تر می‌کنند.

• اصطلاح Chunk

یک chunk یا تکه آموزشی به یک جزء از یک محتوای آموزشی بزرگ‌تر گفته می‌شود. ارائه محتوا در قالب چندین چانک، مانع از خستگی فراگیران شده و به درک بهتر محتوا کمک می‌کند.

• اصطلاح COD

COD یا Content On Demand‌ به معنی محتوای درخواستی است. این اصطلاح رایج در واژه نامه آموزش مجازی در مواقعی به کار می‌رود که پلتفرم آموزش مجازی، اجازه درخواست محتوا را به کاربران خود بدهد. این امکان که ممکن است در LMS آموزشگاه میسر شده باشد، کاربران را قادر می‌سازد که زمان و مکان دسترسی‌شان به محتوا را نیز تعیین کنند.

• اصطلاح EE

EE مخفف Extended Enterprise‌ است و یکی از مهم‌ترین اصطلاحات آموزش مجازی برای اهالی کسب‌وکار محسوب می‌شود. این عبارت به معنی آموزش همکاران، شرکا و مشتریان، به‌منظور پذیرش محصول، افزایش وفاداری مشتری و اهدافی ازاین‌دست است.

• وبینار

Webinar یکی از آشناترین اصطلاحات آموزش مجازی است. وبینار به یک کلاس درس مجازی گفته می‌شود که در آن، مدرسان و فراگیران به‌طور هم‌زمان، شرکت می‌کنند. در یک وبینار از ابزارهای مختلفی مانند ویدئو، صدا و اسلاید استفاده می‌شود. همچنین، شرکت‌کنندگان، بسته به نرم‌افزار برگزاری جلسه می‌توانند با تایپ کردن یا حضور تصویری یا صوتی به طرح سؤال بپردازند.

• اصطلاح iCal

iCalendar یک قالب جهانی برای اشتراک‌گذاری درخواست برگزاری جلسات است. یک LMS‌ مانند LearnUpon می‌تواند iCal را به دعوت‌نامه‌های خود پیوست کرده و ارسال کند. به‌این‌ترتیب، شرکت‌کنندگان در دوره آموزشی می‌توانند زمان برگزاری جلسه را در دستگاه‌های موبایل یا کامپیوتر خود ذخیره کنند.

• پرتال آموزش

پرتال آموزشی، یکی از اصطلاحات آموزش مجازی است که عمدتا در مورد آموزشگاه‌های متوسط و بزرگ، استفاده می­شود. یک پرتال آموزشی، درواقع، LMS کوچکی است که به مدیر آموزشگاه اجازه می­دهد در محیط‌های مجزا، محتوای آموزشی خود را به‌صورت منحصربه‌فرد، ارائه دهد.

• نرم افزار متن باز

یک نرم‌افزار Open Source یا متن‌باز، نرم‌افزاری است که کد منبع آن برای توسعه‌های بعدی، باز گذاشته‌شده است. این کد، رایگان بوده و در دسترس عموم است. Moodle نمونه‌ای از یک نرم‌افزار متن‌باز است که توسط بسیاری از مراکز آموزش مجازی، استفاده می‌شود. این قابلیت، امکان سفارشی‌سازی یک نرم‌افزار را فراهم می‌کند.

• SaaS

Software as a Service به نرم‌افزاری گفته می‌شود که در فضای ابری، خدمات LMS را ارائه می‌کند. این نرم‌افزار، مرکز آموزشی را از نصب LMS بی‌نیاز می‌کند. مزیت استفاده از SaaS، کاهش هزینه‌های نصب سخت‌افزار و نرم‌افزارهای دیگر و نگهداری از آن‌هاست.

• امتیاز قبولی یا Mastery Score

امتیاز قبولی به حداقل نمره فراگیرنده برای گذراندن دوره‌ها در SCORM گفته می‌شود. این ویژگی، تنها در برخی از ماژول‌های SCORM که شامل ارزیابی هستند، وجود دارد.

سخن آخر

اصطلاحات آموزش مجازی ، بی‌پایان هستند. باوجودآنکه بیش از ۴۰ سال از ظهور آموزش مجازی یا الکترونیک در دنیا می‌گذرد این صنعت هنوز، رو به رشد است و هرروز اصطلاحات تازه‌ای در آن به وجود می‌آید. در این مقاله، واژه نامه آموزش مجازی را به دو دسته اصطلاحات عمومی و تخصصی، دسته‌بندی کرده و در هرکدام، مهم‌ترین اصطلاحات را توضیح دادیم.

آشنایی با اصطلاحات رایج آموزش مجازی ازآن‌جهت مهم است که کسب اطلاعات به‌روز و عملی در این زمینه، بدون اطلاع از آن‌ها امکان‌پذیر نیست. توصیه می‌شود مدیران و مدرسان آموزش مجازی، علاوه بر اصطلاحات آموزش مجازی ذکرشده در این مقاله، از انواع واژه نامه آموزش مجازی نیز استفاده کنند.